Zgłoś nadużycie Początki ruchu muzealnego w Lublinie są związane z działalnością Hieronima Łopacińskiego (1860-1906), który jako jeden z pierwszych dostrzegł konieczność ochrony „starożytności”. Dzięki niemu zorganizowano w 1901 roku dwie inicjatywy muzealne – wystawę przedmiotów sztuki i starożytności oraz dział etnograficzny wystawy rolniczo-przemysłowej. Część zbiorów przejęło po wystawach Lubelskie Towarzystwo Rolnicze jako zaczątek przyszłego muzeum. Dzięki społecznej ofiarności 12 grudnia 1906 roku nastąpiło uroczyste otwarcie muzeum w gmachu podominikańskim. Wkrótce dołączono zbiory Towarzystwa Higienicznego, pochodzące z wystawy zorganizowanej w 1908 roku. W roku 1911 całością zgromadzonych eksponatów zaopiekowała się Sekcja Muzealna Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego.
W roku 1914 powstało Towarzystwo pn. „Muzeum Lubelskie”. Głównym inicjatorem przedsięwzięcia był Szymon Tadeusz Piotrowski (1858-1918), dyrektor Lubelskiego Oddziału Banku Handlowego. Dzięki Piotrowskiemu zakupiono posesję z budynkami popijarskimi przy ulicy Namiestnikowskiej 4 (obecnie Narutowicza 4), które po remoncie stały się na 40 lat siedzibą Muzeum Lubelskiego. Muzeum przejęło zbiory Towarzystw – Rolniczego, Higienicznego, Krajoznawczego i Biblioteki im. H. Łopacińskiego. Liczba eksponatów powiększała się drogą darów i zakupów. W roku 1921 przejęto aktem notarialnym część zbiorów Muzeum Nałęczowskiego, przekazaną przez dr Wacława Lasockiego (1836-1921). 18 lutego 1923 roku odbyła się uroczystość otwarcia Muzeum w gmachu własnym. Kustoszem był w tym czasie artysta malarz – Marian Trzebiński. W latach następnych funkcję tę pełnili – Ludwik Grajewski, Ksawery Piwocki, Maria Żywirska. Przed wrześniem 1939 roku zbiory Muzeum liczyły ok. 14 000 eksponatów, nie tylko o charakterze regionalnym.
Druga wojna światowa przyniosła straty budynkom i zbiorom muzealnym. W wyniku prowadzonej polityki okupanta duża część zbiorów zaginęła, uległa zniszczeniu i rozproszeniu.
Działalność Muzeum została wznowiona w sierpniu 1944 roku, po wyzwoleniu Lublina spod okupacji hitlerowskiej. Zinwentaryzowane po wojnie zbiory liczyły zaledwie ok. 3 000 eksponatów. W 1950 roku Muzeum upaństwowiono i przemianowano na okręgowe. W 1957 roku Muzeum przeprowadziło się do części pomieszczeń Zamku Lubelskiego, którego jedynym gospodarzem stało się w 1974 roku. W roku 1987 powróciło do dawnej nazwy – Muzeum Lubelskie. W dalszym ciągu jest muzeum wielodziałowym. Zbiory liczą obecnie ok. 157 000 eksponatów. Siedziby muzeum to obiekty zabytkowe wysokiej klasy. W 1998 roku Muzeum wpisane zostało do Państwowego Rejestru Muzeów.